Basisinzichten uit het vrouwenbevrijdingswerk
(Basic Understandings from the Work on Women’s Liberation)
Jamaica Plain, Massachusetts, USA
Sinds de HC-Contemporary Women's Issues Workshop in de Verenigde Staten in juni 2012 hebben we een aantal van de basisinzichten bij elkaar gezet, die voortkomen uit het werk dat tot nu toe is verricht om vrouwen te bevrijden van seksisme en mannelijke dominantie.
Het belangrijkste doel voor ons allen is om het werk over seksisme en mannelijke dominantie vooruit te brengen. We willen bereiken dat elke vrouw de confrontatie met deze vormen van onderdrukking centraal stelt in haar eigen leven en in het leven van alle vrouwen, dat ieder van ons het nooit opgeeft totdat seksisme en mannelijke dominantie zijn uitgebannen en dat het uitbannen van beide centraal staat in HC en in alle georganiseerde activiteiten waar we deel van uitmaken.
Elke vrouw is precies de juiste persoon om haar eigen bevrijding als vrouw op zich te nemen, om voor zichzelf te vechten en te vechten voor alle vrouwen. Onze bevrijding als vrouw betreft ook het vechten voor mannen om zich te bevrijden van hun onderdrukking als man en van hun onderdrukkende rol in het systeem van mannelijke dominantie en seksisme. Zowel vrouwen als mannen hebben werk te doen in deze strijd.
Hoewel de bevrijding van vrouwen zowel binnen als buiten HC doorgaat, liggen de ideeën van het feminisme al sinds enkele decennia in de buitenwereld onder vuur. Binnen HC hebben we de gevolgen daarvan ook gevoeld. We hebben dit beschreven als een ‘op een plateau stagneren’ van ons gezamenlijk werk. Sinds de Contemporary Women's Issues Workshop in 2009 hebben we gewerkt aan de manier waarop, met name in het Westen, de bevrijding van de vrouw als irrelevant voor de wereld van nu wordt voorgesteld. ‘Het seksisme is dood, of in ieder geval niet bijzonder belangrijk’ is een van de wijdverbreide misvattingen.
Het is enorm belangrijk om dergelijke mythes ter discussie te stellen. Hieronder volgen enkele basisinzichten die ons daarbij kunnen helpen:
-
De biologische eigenschappen van iedereen zijn helemaal goed, biologie is niet het probleem.
"Ik ben volledig vrouw tot in elke vezel!" is een richting die Harvey ons vrouwen jaren geleden gaf. De biologische eigenschappen van elke vrouw zijn helemaal goed, en elke vrouw verdient het om zich tevreden en goed over zichzelf te voelen. De biologie van mannen is ook oké. In feite zijn alle menselijke biologische eigenschappen goed, ook als er sprake is van genderambiguïteit.
-
Biologische eigenschappen zijn het voorwendsel voor, niet de oorzaak van onderdrukking.
De onderdrukkende maatschappij verzint ideeën om onderdrukking te rechtvaardigen. In het geval van mannelijke dominantie en seksisme is dat, sinds het begin van door mannen en klassen gedomineerde samenlevingen, het alomtegenwoordige idee dat biologische eigenschappen de oorzaak en de reden zijn voor de sociale, economische en politieke ongelijkheid tussen vrouwen en mannen; dat de ondergeschiktheid van vrouwen en de dominantie van mannen aangeboren zijn, in plaats van veroorzaakt door onderdrukkende instituties. Ook met betrekking tot biologisch voorbestemd-zijn hebben vrouwen de onderdrukkende mythe (die verband houdt met racisme, anti-Joodse onderdrukking, homoseksuele onderdrukking en andere vormen van onderdrukking) geïnternaliseerd dat sommige vrouwen meer vrouwelijk zijn dan andere. Ons beleid is duidelijk: elke vrouw is een echte vrouw, en een echte vrouw is volledig menselijk.
In pre-klassenmaatschappijen was de eerste en meest elementaire verdeling tussen mensen die tussen vrouwen en mannen, vanwege de verschillende rol van vrouwen en mannen in de voortplanting. Het is interessant dat, gezien het feit dat vrouwen kinderen dragen, mannen meer overbodig zijn dan vrouwen. Er zijn minder mannen nodig voor de voortplanting, omdat de rol van de man erin bestaat om voor sperma te zorgen. Dat was een van de redenen waarom mannen als krijgers werden ingezet en vrouwen een grote rol speelden in de landbouw.
Later, toen de klassenmaatschappij zich ontwikkelde, werd de aparte rol van vrouwen en mannen in de voortplanting een voorwendsel voor onderdrukking. De scheiding tussen mannen en vrouwen werd uitbuitend van aard. Dit ging gelijk op met de uitbuiting van arbeiders en de zeggenschap over de rijkdom door enkelen. Die zijn inherent zijn aan de klassenmaatschappij, maar niet aan de pre-klassenmaatschappij.
-
Mannelijke dominantie en seksisme staan centraal in de klassenmaatschappijen.
Mannelijke overheersing en seksisme zijn de oudste primaire rekwisieten van klassenmaatschappijen. Van de vroegste tot de huidige klassenmaatschappijen was er in bijna alle klassenmaatschappijen sprake van mannelijke dominantie. De vormen die deze overheersing heeft aangenomen zijn gevarieerd omdat de samenleving zich heeft ontwikkeld van slavernij via feodalisme naar verschillende stadia van het kapitalisme, maar de mannelijke dominantie is voor elk type klassenmaatschappij van cruciaal belang geweest.
Mannelijke overheersing en seksisme overlappen elkaar en zijn beide systematisch. Seksisme is het systeem waarin mannen de uitvoerders van de onderdrukking van vrouwen zijn. Mannelijke dominantie maakt deel uit van klasse-onderdrukking en van elke andere vorm van onderdrukking en vormt zo het grotere systeem waarin bijna iedereen onderdrukt wordt door een dominante groep van een paar bezittende-klasse mannen.
Het verschil tussen seksisme en mannelijke dominantie is subtiel. Zo kan een jonge man bijvoorbeeld seksistisch patronen hebben die gericht zijn op alle vrouwen, inclusief oudere vrouwen, maar niet dominant zijn ten opzichte van oudere vrouwen.
-
De dominantie van mannen, waarvan wordt verondersteld dat deze inherent is aan de samenleving, wordt zelden in zijn geheel ter discussie gesteld.
Men kan zich wel een idee vormen over het einde van vele andere vormen van onderdrukking maar is er nog geen grote visie over een samenleving zonder seksisme en mannelijke dominantie (met uitzondering van een mogelijke eenmalige Amazone-natie, of projecties door sommige feministen). Dit komt door het volgende:
a) De arbeidsverdeling tussen mannen en vrouwen, en de onderdrukking waarvoor deze verdeling het voorwendsel is, wordt verondersteld natuurlijk te zijn, waardoor ze bijna universeel is.
b) Bij seksisme en mannelijke dominantie (net zoals bij de jongerenonderdrukking) zijn de onderdrukten en de onderdrukkers diep en persoonlijk met elkaar verbonden. Vrouwen hebben broers, vaders, echtgenoten, neven, vrienden, geliefden, enzovoort. Tot de diepste, meest persoonlijke banden die vrouwen en mannen hebben, behoort de band met elkaar.
Dit laatste kan een voordeel zijn als het gaat om vrouwen die mannen als bondgenoten willen werven. Het maakt het echter ook extreem moeilijk om de diepte van de onderdrukte en onderdrukkende patronen in dichtbije man-vrouw relaties onder ogen te zien. Het meest flagrante voorbeeld hiervan is de seksuele uitbuiting van vrouwen binnen intieme relaties. Ook hebben slechts weinigen de uitbuitende realiteit van de voortplanting en opvoeding van kinderen begrepen of erkend. Voortplanting en opvoeding van kinderen worden gezien als een natuurlijke rol voor vrouwen en worden niet eens als werk beschouwd. De zeggenschap over deze arbeid was en is nog steeds in handen van mannen. De waarde van deze arbeid wordt van vrouwen afgenomen, en daar is niets natuurlijks aan. Zorgtaken blijven een van de grootste onderdrukkende beperkingen in het leven van vrouwen, ondanks de goede dingen die daar aan vast zitten. In onderdrukkende samenlevingen wordt de voortplanting gebruikt om het leven van vrouwen te beperken en als straf: vrouwen ‘betalen de prijs’ voor het krijgen van kinderen in termen van geld, status en meer.
We kunnen niet genoeg benadrukken dat de onderdrukkende maatschappij ervan uitgaat dat het natuurlijk is dat mannen domineren en vrouwen onderdanig zijn. Het is als de lucht die we inademen.
-
Niemand ontsnapt aan de onderdrukking.
Vandaag de dag doet de mythe de ronde die zegt dat seksisme niet langer bestaat. In tegenstelling tot de generatie van hun moeder zouden veel jongere vrouwen tegenwoordig niet meer tegen onderdrukking hoeven te vechten. Ze zouden de dans ontsprongen zijn, of veel minder onderdrukt worden dan hun moeders. Een andere mythe is dat westerse vrouwen 'geluk' hebben, dat het de vrouwen in andere delen van de wereld zijn - het Midden-Oosten, Latijns-Amerika, Oost-Europa - die tegen deze gruwelijke onderdrukking moeten vechten.
De onderdrukkende maatschappij wil graag het idee overbrengen dat vrouwen ‘vrij’ zijn: dat de huidige instellingen, inclusief de seksindustrie en de schoonheidsindustrie niet langer seksistisch zijn. De realiteit is dat elke vrouw geconfronteerd wordt met seksisme en mannelijke dominantie. Niemand ontsnapt eraan. Niemand.
Afhankelijk van de generatie en de plaats op de wereld zien seksisme en mannelijke dominantie er misschien verschillend uit, maar er is geen einde aan gekomen. En het maakt niet uit wie hij is of welke onderdrukking hij tegenkomt, geen man ontsnapt aan zijn seksistische rol.
-
De meeste vrouwen hebben te maken met meerdere vormen van onderdrukking.
Vrouwen worden onderdrukt als vrouwen en krijgen dan meestal te maken met minstens één andere vorm van onder-drukking, bijvoorbeeld racisme, anti-joodse onderdrukking, kolonialisme, genocide, onderdrukking van homoseksuelen, klassenonderdrukking, handicaponderdrukking, ‘geestelijke gezondheid’- onderdrukking.
In elke onderdrukte groep wordt het centraal staan van het seksisme vaak ontkend. Vrouwen staan voor de uitdaging om het seksisme op de voorgrond te houden en tegelijkertijd de confrontatie met de andere onderdrukking aan te gaan.
-
Vrouwen zijn verdeeld.
De vroegste verdeeldheid onder vrouwen was die tussen tot slaaf gemaakte vrouwen en vrouwen uit de bezittende klasse. Beide groepen werden onderdrukt door seksisme en mannelijke dominantie, maar de tot slaaf gemaakte vrouwen deden huishoudelijk werk voor de vrouwen van de bezittende klasse en algemeen slavenwerk. De indeling van vrouwen in onderdrukker en onderdrukte is tot op heden in verschillende vormen doorgegaan. In de huidige fase van het kapitalisme is racisme de belangrijkste scheidslijn. Overal ter wereld zit racisme in alle seksistische instituties en is er overlap met kolonialisme, armoede en genocide. Vrouwen in onderdrukkersgroepen worden weliswaar onderdrukt door seksisme, maar kijken soms niet graag naar hun eigen onderdrukkerspatronen.
Tegenwoordig is leeftijd een groot geschilpunt tussen vrouwen. Jonge en jongvolwassen vrouwen zijn het doelwit van seksuele objectivering en uitbuiting door de seksindustrie, de schoonheidsindustrie, de media en de reclame-industrie. Vaak ligt daar de focus op een bepaald beeld of bepaalde afmetingen van het vrouwelijk lichaam, op nieuwe ‘vrouwenziekten’ (anorexia, boulimia). Ook worden daar uitbuitende seksuele praktijken voorgesteld als normaal of opgepoetst als zijnde een teken van ‘vrijheid’.
Vrouwen van middelbare leeftijd en oudere vrouwen wordt de rol van onderdrukker opgelegd van jongere vrouwen. Zij worden echter zelf onderdrukt door leeftijdsonderdrukking en seksisme. Ras is belangrijk in de verdeeldheid tussen leeftijden. Het symbool van de ‘aantrekkelijke en begeerlijke vrouw’ is over het algemeen jong, wit en blond.
-
Mannen zijn ook het doelwit van mannelijke dominantie.
Mannelijke dominantie gaat ook over mannen die gedomineerd worden door andere mannen, vaak hun vaders. De maatschappij heeft de neiging om moeders of andere sterke vrouwen de schuld te geven van de problemen van mannen, maar de echte oorzaak van hun problemen is vaak mannelijke dominantie.
Mannen die het doelwit zijn van racisme worden onderdrukt door wit (vrouwen en mannen) en worden ook gedomineerd door witte mannen.
-
Mannen uit onderdrukte groepen worden vaak gestigmatiseerd.
De onderdrukkende maatschappij stigmatiseert vaak het seksisme van mannen van onderdrukte groepen, b.v. Arabische mannen, zwarte mannen, mannen uit de arbeidersklasse, door hen af te schilderen als de symbolen van seksisme en mannelijke dominantie. Tegelijkertijd wordt de ultieme macht van witte mannen uit de bezittende klasse genegeerd, samen met de geaccepteerde vormen van seksisme en mannelijke dominantie die zij vertonen.
-
Seksisme wordt veroorzaakt door maatschappelijke instellingen.
Mannen zijn de uitvoerders van vrouwenonderdrukking. Seksisme wordt, net als alle andere onderdrukkingen, veroorzaakt en in stand gehouden door maatschappelijke instituties en aanverwante onderdrukkingsmechanismen. (Zie de vrouwenbeleidsverklaring en het programma voor vrouwen in Sisters nr. 12.) Verschillende zaken zijn de primaire seksistische instituties. Het betreft het huwelijk, de schoonheidsindustrie, de seksindustrie, de opvoeding van kinderen en ander (betaald en onbetaald) vrouwenwerk en zaken die betrekking hebben op de voortplanting. Het seksisme dringt ook door tot vele andere instellingen, zoals de politiek, het onderwijs en de media.
Vrouwen en mannen moeten ontladen over hun geschiedenis met deze instellingen. Met inbegrip van de bijbehorende verkeerde informatie, de verwachtingen en de culturele normen (bijvoorbeeld, ‘vrouwen moeten getrouwd zijn’, ‘kinderen krijgen is de belangrijkste taak voor vrouwen’, ‘sommige vrouwen zijn mooier dan andere’, ‘politiek is voor mannen’) die ze hebben geïnternaliseerd.
-
We moeten seksuele uitbuiting aanpakken.
De seksuele uitbuiting van vrouwen is altijd al inherent geweest aan door mannen gedomineerde klassen-maatschappijen, tot op heden. Dit betreft seksueel geweld in oorlogen, seksueel geweld (verkrachting, misbruik) binnen het huwelijk, in gezinnen en op straat, prostitutie en seksuele intimidatie op de werkvloer.
Tegenwoordig wordt in de pornografie, de media, de seksindustrie en de amusementswereld (die allemaal miljarden dollars per jaar aan winst maken) seksuele uitbuiting zichtbaar, algemeen geaccepteerd en als normaal beschouwd.
De seksuele uitbuiting van vrouwen is een belangrijke kwestie bij het aanpakken van seksisme en mannelijke dominantie. In de westerse wereld levert het idee, dat vrouwen seksueel ‘vrij’ zijn in plaats van seksueel uitgebuit, onnoemelijke winsten op, het onderwerpt vrouwen op nieuwe en meer bedrieglijke manieren en verstoort alle menselijke relaties op wrede wijze. Het is zeker een expliciet teken van een ineenstortende samenleving.
Present Time 170, januari 2013
- - - -